Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 marca 2022 r., I OSK 1117/21

Ugruntowane jest (…) stanowisko, iż przyjęty w przepisach ustawie z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (dalej jako „u.g.r.l.”) oraz w ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.2021.741 ze zm., dalej jako "u.p.z.p."), mechanizm przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne zabezpiecza interes prawny właścicieli nieruchomości (użytkowników wieczystych) przed jego nieuprawnionym naruszeniem. Przepis art. 7 ust. 1 u.g.r.l. zastrzega, że do zmiany przeznaczenia gruntu dochodzi nie przez nabycie przymiotu ostateczności przez decyzję w sprawie udzielenia zgody, ale wskutek wejścia w życie postanowień miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego przewidującego przeznaczenie gruntów leśnych (rolnych) na cele nieleśne (nierolnicze).

Decyzja wyrażająca zgodę na przeznaczenie na cele nierolnicze i nieleśne gruntów rolnych i leśnych jakkolwiek jest warunkiem koniecznym odlesienia (odrolnienia) terenu w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, to jednak organ może z uzyskanej zgody nie skorzystać, odstępując od dokonania zmiany przeznaczenia gruntów leśnych (rolnych), pomimo wyrażenia na to zgody przez odpowiedni organ. W sytuacji istnienia zgody na nierolnicze i nieleśne przeznaczenie gruntów rolnych i leśnych, w toku postępowania weryfikującego legalność miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego istnieje możliwość oceny prawidłowości wykorzystania uzyskanej zgody w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego i to bez względu na to, czy organ planistyczny z uzyskanej zgody ostatecznie skorzystał.

Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 czerwca 2021 r., I OW 3/21

O zakwalifikowaniu gruntu jako lasu w ustawie o lasach decyduje nie tylko powierzchnia i charakter pokrywającej go roślinności, ale również inne cechy, zawiązane z przeznaczeniem lub stosownymi wpisami do rejestrów, bądź zagospodarowaniem. Nie decyduje o uznaniu gruntu za las wpis w ewidencji gruntów, relacja jest natomiast odwrotna, skoro ewidencja służy ujawnianiu stanu faktycznego i prawnego, jako lasy w ewidencji mogą być ujawnione wyłącznie grunty odpowiadające charakterystyce lasu na gruncie ustawy o lasach.

Należy jednak zauważyć, że brak jest tożsamości między pojęciem gruntów leśnych w u.o.g.r.l. oraz w przepisach regulujących sprawy ewidencji gruntów. Oznaczenie gruntu jako Lz – gruntu leśnego nie oznacza, że stanowi on las zgodnie z ustawą o lasach, albowiem, grunty określone jako lasy w ustawie o lasach, w ewidencji są oznaczane symbolem Ls. Można na tej podstawie stwierdzić, że oznaczenie gruntu w ewidencji gruntów i budynków symbolem Lz potwierdza, że nie odpowiada on charakterystyce lasu przyjętej w ustawie o lasach. Natomiast u.o.g.r.l. za grunt leśny, poza przypadkami gruntów zrekultywowanych na cele gospodarki leśnej i gruntów pod drogami dojazdowymi do gruntów leśnych, uznaje wyłącznie grunt stanowiący lasy w przepisach o lasach.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego  z  dnia 29 kwietnia 2020 r., II OSK 2181/19

Uproszczony plan urządzenia lasu reguluje kwestie związane z zagospodarowaniem gruntu leśnego. Jeśli grunt utraci status gruntu leśnego plan urządzenia lasu przestanie mieć do tego gruntu zastosowanie. Przeznaczenie gruntu w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele nieleśne nie oznacza, że grunt taki traci status gruntu leśnego. Na skutek zapisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego następuje wyłącznie zmiana przeznaczenia gruntu. Nie stoi to na przeszkodzie dalszemu wykorzystywaniu tego gruntu w dotychczasowy sposób. Zgodnie z treścią art. 35 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2020 r. poz. 293 t.j.) tereny, których przeznaczenie plan miejscowy zmienia, mogą być wykorzystywane w sposób dotychczasowy do czasu ich zagospodarowania zgodnie z tym planem. Zmiana gruntu z leśnego na nieleśny następuje dopiero z chwilą, gdy stanie się ostateczna decyzja zezwalająca na takie wyłączenie zgodnie z treścią art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1161 t.j.).

Uproszczony plan urządzenia lasu nie jest wprawdzie decyzją administracyjną jednakże jest to akt stosowania prawa, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4 P.p.s.a. Podstawą wydania tego aktu są przepisy ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz.U. z 2020 r. poz.6 t.j.). Ani przepisy ustawy o lasach ani przepisy ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2020 r. poz. 293 t.j.) nie przewidują skutku w postaci eliminacji z obrotu prawnego z mocy prawa czy też bezskuteczności uproszczonego planu urządzenia lasu tylko z tego powodu, że teren, którego dotyczy uproszczony plan urządzenia lasu w miejscowym planie został przeznaczony na cele nieleśne np. tak jak to ma miejsce w niniejszej sprawie na cele mieszkaniowe. (…)przypadku uproszczonego planu urządzenia lasu dopóki plan ten nie zostanie zmieniony lub uchylony, wynikający z niego obowiązek musi być wykonywany. Konkretyzacja tego obowiązku następuje zaś poprzez wydanie decyzji przez właściwy organ administracji.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2019 r., III CZP 6/19

Umowę zobowiązującą sprzedaży na rzecz parku narodowego prawa własności nieruchomości, znajdującej się w granicach tego parku, sporządza się pod warunkami, że żaden z kolejno uprawnionych do pierwokupu, w tym na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (jedn. tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 1614 ze zm.) i ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (jedn. tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 2129 ze zm.), nie wykona swego prawa.

[Sąd Najwyższy w cytowanej wyżej uchwale rozstrzygnął zagadnienie prawne przedstawione przez SO w N:

„Czy w celu nabycia przez dyrektora parku narodowego na rzecz tego parku prawa własności nieruchomości leśnej położonej w jego granicach, na podstawie umowy sprzedaży zawieranej z osobą fizyczną, notariusz powinien sporządzić umowę bezwarunkową, czy też dla zachowania ważności konieczne jest sporządzenie umowy warunkowej, wskazującej na prawa pierwokupu Skarbu Państwa ustanowione w art. 10 ust. 5 ustawy z 16.04.2004 r. o ochronie przyrody, a następnie w art. 37a ust. 1 ustawy z 28.09.1991 r. o lasach ?​”]

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2018 r., II CSK

138/17 Artykuł 35 ustawy o lasach jednoznacznie wskazuje, że nadleśniczy prowadzi samodzielnie gospodarkę leśną w nadleśnictwie na podstawie planu urządzenia lasu oraz odpowiada za stan lasu. Ta odpowiedzialność za stan lasu jest odpowiedzialnością nie tylko za prawidłową realizację założeń zawartych w planie urządzenia lasu, przez co należy rozumieć nie tylko zachowania ukierunkowane na chronienie (zachowanie) dobra wspólnego, ale jest to również odpowiedzialność wobec osób trzecich za taki stan lasu, który zapewnia bezpieczeństwo osobom korzystającym z niego.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 9 sierpnia 2016 r., II SA/Op 186/16

Ustawodawca dopuszcza możliwość zmiany przeznaczenia lasu na użytek rolny jedynie w odniesieniu do specjalnej kategorii spraw. Wskazują na to użyte w art. 13 ust. 2 ustawy o lasach dwa dodatkowe kwalifikatory, które przesądzają, że zmiana przeznaczenia lasu na użytek rolny musi być dla właściciela lasu czymś absolutnie niezbędnym w danej sytuacji. Dla ustalenia istnienia "szczególnie uzasadnionych potrzeb" nie wystarcza bowiem wystąpienie po stronie właściciela lasu jakichkolwiek potrzeb, tj. potrzeb zwykłych, choćby nawet uzasadnionych, ale konieczne jest jeszcze, aby te uzasadnione potrzeby miały charakter kwalifikowany, czyli wyjątkowy, nadzwyczajny, a zatem w sposób wyraźny odbiegający od potrzeb typowych. Prawidłowa wykładnia przepisu art. 13 ust. 2 ustawy o lasach nie może być ponadto oderwana od całości uregulowań zawartych w przepisach tej ustawy. (…) za potrzeby, o których mowa w art. 13 ust. 2 ustawy o lasach, mogą być uznane tylko takie wyjątkowe okoliczności, które w sytuacji konkretnego właściciela przeważają nad ustawowymi zasadami ochrony i trwałości utrzymania lasu, przy czym ciężar wykazania zaistnienia tego rodzaju okoliczności spoczywa na właścicielu lasu. Z tego względu to właśnie strona powinna wykazać, że znajduje się w takich wyjątkowych okolicznościach, iż wnioskowana zmiana jest dla niej niezbędna.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 czerwca 2018 r., II OSK 826/18

Postępowanie w sprawie wyłączenia gruntu z produkcji leśnej jest postępowaniem administracyjnym, prowadzonym zgodnie z ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne, wymagającego zgody, o której mowa w ust. 2, dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, sporządzonym w trybie określonym w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Stosownie do art. 11 ust. 1 tej ustawy wyłączenie z produkcji gruntów leśnych, przeznaczonych na cele nierolnicze i nieleśne może nastąpić po wydaniu decyzji zezwalającej na takie wyłączenie, w której określa się obowiązki związane z wyłączeniem. Wydanie takiej decyzji następuje przed uzyskaniem pozwolenia na budowę, o czym stanowi art. 11 ust. 4 tej ustawy. Plan miejscowy określa warunki zabudowy w tym wskaźniki zagospodarowania i zabudowy terenów przeznaczonych pod zabudowę. (…) Koreluje to z celem ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych polegającym na ochronie rolniczego i leśnego wykorzystanie gruntów m.in. poprzez ograniczenie możliwości ich wykorzystania na inne cele (art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy). Rada gminy, posiadając swobodę w kształtowaniu wskaźników zagospodarowania terenu, poprzez użycie w planie odpowiednich parametrów i wskaźników może ukształtować zabudowę oraz zagospodarowanie danego terenu. Powyższe oznacza, że przy wyłączaniu gruntów leśnych z produkcji i przeznaczaniu ich na cele budowlane powinno się brać pod uwagę także dyrektywy wypływające z ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym w tym wskaźniki wpływające na ład przestrzenny znajdujące się w miejscowym planie zagospodarowania terenu. Zapisy planu determinują bowiem przeznaczenie gruntów objętych tym planem.