Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 25 lutego 2021 r., II SA/Rz 51/21

Bez znaczenia dla kwestii obciążenia stron postępowania kosztami postępowania rozgraniczeniowego pozostaje natomiast okoliczność, która ze stron to postępowanie zainicjowała, a nawet, czy podmiot inicjujący to postępowanie jest nadal jego stroną w chwili rozstrzygania. Ponieważ właściciele rozgraniczanych nieruchomości są stronami tego postępowania, to toczy się ono w ich interesie, a zagadnienie sporności granic jest tu bez znaczenia, bo dochodzi do ich ustalenia na wszystkich nieruchomościach.

Postanowienie Sądu Najwyższego  z dnia 27 listopada 2020 r., IV CSK 325/20

Granica określa przestrzenny zasięg nieruchomości i stanowi zmaterializowaną linię w terenie. Jako element oznaczenia nieruchomości nie tworzy samodzielnie stanu prawnego, lecz określa jego zasięg. Granica w ujęciu geodezyjnym jest ustalana przez uprawnionego geodetę zgodnie z procedurami określonymi w rozdziale 6 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne (aktualnie: t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 276 ze zm.; dalej: PrGeol), mającymi na celu określenie położenia punktów i linii granicznych, określenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów (art. 29).

Tak wytyczona granica powinna być granicą prawną, odzwierciedlającą w przestrzeni obszar nieruchomości i wyodrębniającą tę nieruchomość jako przedmiot odrębnej własności. Granica prawna ma charakter stały, dopóki prawo własności się nie zmieni. Z jednej strony jest to więc pojęcie z zakresu prawa cywilnego, które określa jak daleko sięga prawo własności, a z drugiej z zakresu prawa geodezyjnego, bo przestrzenny zakres własności należy utrwalić na gruncie.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 listopada 2020 r., I OSK 1351/20 

Zgodnie z art. 29 ust. 3 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2019 r. poz. 725 ze zm.), rozgraniczenia nieruchomości dokonują wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) oraz, w wypadkach określonych w ustawie, sądy.

Natomiast w myśl art. 31 ust. 1 tej ustawy, czynności ustalania przebiegu granic wykonuje geodeta upoważniony przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). A zatem tylko koszty geodety wskazanego w danym postępowaniu rozgraniczeniowym w sposób określony w ww. przepisach ustawy - Prawo geodezyjne i kartograficzne, można uznać za koszty postępowania rozgraniczeniowego, podlegające rozliczeniu pomiędzy stronami. Dodać także trzeba, że działający z upoważnienia organu geodeta nie działa w interesie żądnej ze stron postępowania, ani na jej zlecenie.

Geodeta pełni rolę obiektywnego biegłego, wspomagając w ten sposób organ w prawidłowym rozstrzygnięciu sprawy.

Bez wątpienia podstawowym kosztem postępowania administracyjnego w sprawie o rozgraniczenie nieruchomości jest wynagrodzenie geodety. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego (…)  podkreślenia jednak wymaga, że chodzi o wynagrodzenie geodety działającego z upoważnienia organu do wykonania czynności ustalenia przebiegu granicy. Co więcej, wynagrodzenie geodety stanowi koszt postępowania rozgraniczeniowego tylko wtedy, gdy geodeta przestawi organowi rachunek rozliczający te koszty. W przeciwnym razie, tj. gdy rachunek taki zostanie wystawiony jednej ze stron postępowania rozgraniczeniowego, która wskazała danego geodetę, to koszty te nie podlegają rozliczeniu przez organ. Koszty takie należy uznać za "koszty osobiste" jednej ze stron, a nie koszty postępowania.

Dnia 9 października 2020 r. Sąd Najwyższy postanowił odmówić podjęcia uchwały (sygnatura sprawy III CZP 92/19)  i wyjaśnić:

Czy w sprawie o rozgraniczenie sąd jest uprawniony do dokonania rozgraniczenia nieruchomości także innych niż objęte administracyjnym postępowaniem rozgraniczeniowym, jeżeli z postępowania dowodowego wynika, że granica prawna nieruchomości przebiega w taki sposób, że jej ustalenie wymaga korekty granic także innych nieruchomości - nieobjętym administracyjnym postępowaniem rozgraniczeniowym ?​

Postanowienie SN z dnia 13 listopada 2019 r., IV CZ 92/19

Sprawy o rozgraniczenie służą urzeczywistnieniu prawa własności i są niejako roszczeniem uzupełniającym, wypływającym z prawa własności, bowiem ustalenie granic służy określeniu zakresu uprawnień właściciela.

Sprawą o rozgraniczenie jest sprawa, w której przyczyną konfliktu i istotą sporu jest przebieg granicy, natomiast kwestia własności gruntu przyległego do tej granicy stanowi przesłankę rozstrzygnięcia, czyli ma charakter wtóry, jeżeli ponadto sporny grunt z uwagi na swą powierzchnię, zwłaszcza w zestawieniu całej nieruchomości i swój kształt jest tematycznie związany z granicą.

Stosownie do art. 29 ust. 1 u.p.g.k., rozgraniczenie ma na celu ustalenie przebiegu granic przez określenie położenia punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi
na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów.

Przewidziana w art. 36 u.p.g.k. możliwość orzekania przez sąd właściwy w sprawie o własność lub wydanie nieruchomości albo jej części, o rozgraniczeniu nieruchomości, zachodzi jedynie wówczas, gdy do istoty sporu należy problem własności części nieruchomości, czy też przygranicznego pasa gruntu, zaś ustalenie granicy ma charakter wtórny. Czym innym jest sprawa o własność lub o wydanie nieruchomości, w ramach której sąd posiada możliwość uwzględnienia stanów prawnych w dacie orzekania, a czym innym sprawa o rozgraniczenie nieruchomości w przywołanym wyżej rozumieniu, wynikającym z art. 29 u.p.g.k.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 27 czerwca 2019 r., IV SA/Wa 815/19

Z przepisu art. 29 ust. 2 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne wynika, że rozgraniczeniu podlegają, w miarę potrzeby, wszystkie albo niektóre granice określonej nieruchomości z przyległymi nieruchomościami lub innymi gruntami. Zatem określenie "nieruchomość sąsiadująca", czy "nieruchomość sąsiednia" może oznaczać i oznacza tylko i wyłącznie nieruchomość przyległą do nieruchomości stanowiącej przedmiot własności (użytkowania wieczystego, posiadania samoistnego, podmiotu, któremu przysługują prawa rzeczowe ograniczone związane bezpośrednio z uprawnieniem do korzystania z cudzej nieruchomości) podmiotu wnioskującego o dokonanie rozgraniczenia. (…)

Statusu strony, a tym samym uprawnienia do żądania wszczęcia postępowania rozgraniczeniowego
nie ma podmiot, który nie jest właścicielem (współwłaścicielem) nieruchomości, użytkownikiem wieczystym bądź nie przysługują mu określone prawa rzeczowe do nieruchomości mających podlegać rozgraniczeniu.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 16 maja 2018 r., II SA/Rz 333/18

Nie można obciążać kosztami administracyjnego postępowania rozgraniczeniowego właściciela nieruchomości sąsiedniej, w sytuacji, gdy nie kwestionował on przebiegu granicy, a postępowanie rozgraniczeniowe zostało zainicjowane przez inną stronę dla udowodnienia racji w postępowaniu cywilnym o ochronę własności.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2018 r., III CZP 115/17,

Użytkownik wieczysty nie może żądać rozgraniczenia sąsiadujących nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste różnym osobom, jeżeli stanowią one własność tego samego właściciela.