Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2025 r., II CSKP 268/23

Ustawodawca wyraźnie rozróżnia szkodę polegającą na obniżeniu wartości nieruchomości (art. 129 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska, w skrócie p.o.ś.) i szkodę obejmującą koszty zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w budynku mieszkalnym położonym w granicach o.o.u. (art. 136 ust. 3 w zw. z art. 129 ust. 2 p.o.ś.). Skoro ustawodawca rozróżnia oba rodzaje szkody i ich nie identyfikuje, to ciężar udowodnienia, iż doszło w jakimkolwiek zakresie do zdublowania tych szkód spoczywa na tym, kto tak twierdzi (art. 6 Kodeksu cywilnego).

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2024 r., II CSKP 2062/22

Przypisanie nieruchomości określonego przeznaczenia w planie zagospodarowania przestrzennego wiąże się z narzuceniem właścicielowi sposobu, w jaki ma z niej korzystać. Zmiana przeznaczenia nieruchomości w kolejno uchwalonym planie zagospodarowania przestrzennego może być podyktowana dążeniem do zrealizowania na niej jakichś zadań na rzecz społeczności lokalnej, osiągnięcia pożądanego przez nią ładu przestrzennego czy interesu gospodarczego. Motywowane w ten sposób zmiany przeznaczenia nieruchomości na terenie gminy, tak samo jak ustanowienie ograniczeń w korzystaniu z nich, uzasadniają wyrównanie uszczerbku poniesionego przez właściciela stosownie do art. 36 u.p.z.p. Jednak wprowadzenie do planu zagospodarowania przestrzennego pewnych danych o istniejących już właściwościach nieruchomości, nie zmienianych przez uchwalenie planu, lecz jedynie ujawnianych w nim, nie uzasadnia świadczenia na podstawie art. 36 u.p.z.p., nawet jeżeli te ujawnione właściwości przekładają się na ograniczenia w możliwym sposobie korzystania z nieruchomości.

Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2024 r., III CZP 27/24

Właścicielowi nieruchomości, której wartość zmniejszyła się na skutek wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania, przysługuje odszkodowanie na podstawie art. 129 ust. 2 Prawa ochrony środowiska, chociażby zmniejszenie to nie miało związku z ograniczeniami wynikającymi z art. 135 ust. 3a tej ustawy.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia  20 marca 2024 r., II CSKP 1186/22

 (…) w przypadku zwrócenia się przez właściciela do gminy z wnioskiem o wykup nieruchomości lub jej części objętej zmianami planistycznymi na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 2 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (u.p.z.p.), po stronie gminy powstaje z mocy samej ustawy obowiązek zadośćuczynienia temu roszczeniu i to w terminie sześciu miesięcy od dnia złożenia wniosku pod rygorem zapłaty odsetek ustawowych, o których mowa w art. 37 ust. 9 ustawy, jeśli tylko właściciel wykaże uzasadniające to roszczenie ograniczenie prawa własności wynikające z nowego lub zmienionego planu miejscowego, wskazane w art. 36 ust. 1 ustawy.

(…) we wskazanym w art. 37 ust. 9 u.p.z.p., terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku (…), powinno było dojść do podziału geodezyjnego działek przeprowadzonego przez pozwaną w porozumieniu i przy współdziałaniu z powódkami, oszacowania wartości działek podlegających wykupowi, zawarcia stosownej umowy notarialnej i zapłaty wynagrodzenia, ewentualnie, w przypadku braku porozumienia, powinno było dojść do wytoczenia stosownego powództwa o zobowiązanie do złożenia określonego oświadczenia woli, przy czym legitymowane do jego wniesienia były obie strony. Nie było oczywiście przeszkód, by strony zgodnie i w porozumieniu wydłużyły ten 6 miesięczny termin.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2024 r., II CSKP 1173/22

(…)  podmiotowi, będącemu w chwili wejścia w życie nowego lub zmienionego planu miejscowego, właścicielem nieruchomości, dotkniętej zmianą planistyczną, przysługują unormowane w art. 36 ust. 1 pkt 1 i art. 36 ust. 3  ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (u.p.z.p.) roszczenia odszkodowawcze. Przy wspólnym elemencie ich podstawy faktycznej, jakim jest uchwalenie lub zmiana planu miejscowego, różne są, dla każdego z nich, pozostałe przesłanki warunkujące powstanie tych roszczeń.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2024 r., III CZP 56/23

Właścicielowi nieruchomości, której wartość zmniejszyła się na skutek wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania, o którym mowa w art. 135 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. -  Prawo ochrony środowiska (jedn. tekst: Dz.U. z 2024 r. poz. 54), jednak bez związku ze szczególnymi ograniczeniami wynikającymi z art. 135 ust. 3a ustawy - Prawo ochrony środowiska, przysługuje odszkodowanie na podstawie art. 129 ust. 2 tej ustawy.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2024 r., II CSKP 1657/22

(…) w świetle art. 36 ust. 1 u.p.z.p. obowiązek odszkodowawczy nie jest powiązany - koniecznie i wyłącznie - z sytuacją, w której następowałaby zmiana dotychczasowego przeznaczenia gruntu określonego konkretnie w planie zagospodarowania przestrzennego, na nowe przeznaczenie wynikające z aktualnego planu. Przeciwnie, przepis ten przewiduje także możliwość żądania odszkodowania w razie uchwalenia planu dla terenu, który nie był dotychczas objęty planem miejscowym. (…)

W celu weryfikacji, czy doszło do pozbawienia lub ograniczenia perspektyw czynienia użytku z nieruchomości, konieczne było ustalenie dotychczasowego sposobu korzystania z gruntu, obejmującego nie tylko faktycznie praktykowane, lecz także potencjalne a zarazem realne - z perspektywy planistycznej - formy czynienia użytku z nieruchomości. Ustalenie tych okoliczności było potrzebne do oceny skali ograniczeń doznawanych przez właściciela wskutek uchwalenia lub zmiany planu miejscowego, a na dalszym etapie - obliczenia wysokości szkody.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2022 r., III CZP 100/22

​Właścicielowi nieruchomości położonej w strefie ograniczonego użytkowania, o której mowa w art. 135 Prawa ochrony środowiska, nie przysługuje odszkodowanie w wysokości odpowiadającej kosztom zapewnienia w budynku znajdującym się na tej nieruchomości odpowiedniego klimatu akustycznego, jeżeli koszty te nie zostały poniesione.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2022 r., III CZP 62/22

W sprawie o zapłatę przez dzierżawcę lub zarządcę obwodu łowieckiego odszkodowania za szkodę łowiecką Sąd jest związany decyzją nadleśniczego Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe ustalającą wysokość odszkodowania, która nie została zakwestionowana w terminie określonym w art. 46e ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1995 r. - Prawo Łowickie (obecnie tekst jedn. Dz. U. z 2020 r., poz. 1683 ze zm.).

Postanowienie  Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2021 r., III CZP 82/20

Należy zwrócić uwagę, że za ograniczeniem zastosowania art. 231 § 2 k.c. do stosunków między właścicielem a posiadaczem, który włada rzeczą bez tytułu prawnego, przemawia już samo usytuowanie art. 231 k.c. w ramach Działu poświęconego przepisom o ochronie własności, które – przynajmniej co do zasady – regulują przypadki naruszeń prawa własności, a więc przypadki ingerencji w prawo własności ze strony osoby, której nie przysługuje skuteczny względem właściciela tytuł do tego.

Podstawowa wątpliwość dotyczy tego, czy art. 231 § 2 k.c. może mieć zastosowanie wówczas, gdy budynek lub inne urządzenie wzniosła na gruncie osoba, której przysługuje ograniczone prawo rzeczowe w postaci użytkowania.

W każdym jednak razie, obowiązująca regulacja odnosząca się do prawa użytkowania nie stwarza wystarczających podstaw do przyjęcia, że właściciel gruntu może wystąpić z roszczeniem przewidzianym w art. 231 § 2 k.c. także w sytuacji, w której budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki wzniósł na gruncie jego użytkownik.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2022 r., III CZP 80/22

1. Wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania z uwagi na niemożność zachowania standardów ochrony środowiska przed hałasem w związku z funkcjonowaniem lotniska (art. 135 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony  środowiska, t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1973) nie stanowi samodzielnej podstawy roszczenia odszkodowawczego z tytułu obniżenia wartości nieruchomości, określonego w art. 129 ust. 2 tej ustawy.

2. Za ograniczające sposób korzystania z nieruchomości w rozumieniu art. 129 ust. 2 ustawy mogą być uznane wyłącznie postanowienia aktu ustanawiającego obszar ograniczonego użytkowania określające nakazy, zakazy i zalecenia skierowane do właścicieli nieruchomości (art. 135 ust. 3a powyższej ustawy).

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2021 r., III CZP 85/20

Roszczenie odszkodowawcze uzupełniające (art. 18 ust. 2 zdanie drugie ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, jedn. tekst: Dz. U. z 2020 r., poz. 611 ze zm.), obejmujące opłaty niezależne od właściciela, dochodzone przez gminę przeciwko osobie zajmującej lokal bez tytułu prawnego za okres po ustaniu tego tytułu, nie jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 k.c.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 2021 r., I CSKP 65/21

W samej  treści  art.  129  ust.  2  ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (p.o.ś.)  odszkodowanie  łączy  się  z  „ograniczeniem korzystania z nieruchomości”, a nie z utratą możliwości dochodzenia roszczenia o zaprzestanie negatywnego oddziaływania na nieruchomość. (…) Szkoda  musi zatem wynikać z zaniżenia wartości nieruchomości na skutek wejścia w życie aktu prawa  miejscowego, nie może uwzględniać innych okoliczności, niemieszczących się  w  ramach  tak  ujętego  związku  przyczynowego. Dotyczy  to  innych  przyczyn zmian wartości nieruchomości niż objęte treścią art. 129 ust. 2 p.o.ś. Jeżeli zatem strona dochodzi roszczeń odszkodowawczych w związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego  użytkowania,  to  rozmiar  szkody,  a  w  konsekwencji  wysokość odszkodowania, powinny być ustalone w taki sposób, aby uwzględniały wyłącznie okoliczność wejścia w życie aktu ustanawiającego taki obszar (uchwały Sejmiku Województwa)  i  jego  skutki,  a  nie  jakiekolwiek  czynniki  wpływające  na  spadek wartości  nieruchomości,  w  tym  czynniki  ekonomiczne,  czy  tzw.  „stygmatyzacja” nieruchomości  na  rynku.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2019 r., III CZP 35/19

​Roszczenie przewidziane w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r., poz. 1182 ze zm.) przysługuje osobie będącej właścicielem lokalu w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 2 tej ustawy w okresie, którego dotyczy żądanie pozwu.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2019 r., III CZP 32/19

​Zasądzenie odszkodowania za szkodę określoną w art. 129 ust. 2 w zw. z art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (jedn. tekst: Dz. U. z 2019 r., poz.  1396 ze zm.) według cen z dnia jego ustalenia nie wyłącza przyznania odsetek za opóźnienie od dnia powstania stanu opóźnienia.

Wyrok Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 20 marca 2018 r., sygn. akt I C 1491/16

 (apelacja pozwanej  Gminy od tego wyroku SR została oddalona przez Sąd Okręgowy w Olsztynie, IX Wydział Cywilny Odwoławczy, wyrokiem z dnia 8 lutego 2019 r., sygn. akt IX Ca 905/18)

 Co do zasady odpowiedzialność za stan techniczny budynku toalety przy domu przedpogrzebowym na Cmentarzu Komunalnym i jego zgodności z przepisami prawa budowlanego spoczywa na Gminie. Jeżeli  wejście do toalety w tym budynku nie spełniało warunków technicznych, wymaganych przepisami prawa (z uwagi na występujący wówczas próg o wysokości 8 cm, zbyt małą szerokość drzwi wejściowych tj. 0,8 m w świetle muru i zbyt płytki spocznik przed drzwiami do toalety o szerokości 65 cm), to Gmina nie dochowała ciążącego na niej obowiązku, co z kolei determinowało jej odpowiedzialność za szkodę na osobie powódki.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2018 r., I CSK 695/17

 Odszkodowanie za szkodę polegającą na niewłaściwym wykonaniu umowy o wybudowanie i sprzedaż lokali mieszkalnych z częściami wspólnymi w budynku i gruncie oraz wydanie nabywcy nieruchomości lokalowej dotkniętej wadami obejmuje uszczerbek majątkowy poniesiony przez nabywcę przez to, że do jego majątku weszła rzecz wadliwa, wymagająca naprawienia w celu stworzenia mu warunków do korzystania z niej w sposób zgodny z przeznaczeniem, a w niniejszym postępowaniu także w celu zrealizowania nakazów orzeczonych przez władzę budowlaną. Odszkodowanie należne nabywcy takiej nieruchomości lokalowej ma objąć wszystkie wydatki, jakie musi on ponieść w celu usunięcia wad rzeczy, a będą się na nie składać wynagrodzenia za materiały i usługi, które zmuszony będzie świadczyć osobom trzecim, zaangażowanym w proces usuwania wad (art. 471 k.c. w zw. z art. 361 § 2 k.c.).

Uchwała Sądu Najwyższego (3) z dnia 24 listopada 2017 r., III CZP 38/17

 Gmina ponosi odpowiedzialność za szkodę wynikającą z nieuprzątnięcia błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników położonych wzdłuż nieruchomości w razie nienależytego sprawowania nadzoru nad wykonaniem przez właściciela obowiązku wynikającego z art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (jedn. tekst: Dz. U. z 2017 r., poz. 1289).

Uchwała Sądu Najwyższego (3) z dnia 15 września 2017 r., III CZP 37/17

Do zachowania dwuletniego terminu przewidzianego w art. 129 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (jedn. tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 519 ze zm.) wystarczające jest złożenie przed jego upływem do sądu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej.

Uchwała Sądu Najwyższego (3) z dnia 12 maja 2017 r., III CZP 7/17

Wniesienie do sądu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, bez uprzedniego zgłoszenia roszczenia osobie obowiązanej do jego zaspokojenia, prowadzi do zachowania dwuletniego terminu przewidzianego w art. 129 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (jedn. tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 519) również wtedy, gdy odpis wniosku został doręczony tej osobie po upływie tego terminu.