Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2022 r., III CZP 48/22

Przewidziana w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (jedn. tekst: Dz. U. z 2017 r., poz. 2278) sankcja nieważności nie ma zastosowania do nabycia nieruchomości na podstawie prawomocnego postanowienia o podziale majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami.

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2021 r., II CSKP 39/21

Zgodnie z art. 212 § 1 i 2 k.c., zniesieniu współwłasności może towarzyszyć orzeczenie stosownych dopłat do udziałów albo spłat, jeżeli wskutek zniesienia współwłasności jej przedmiot trafia do majątku tylko jednego z dotychczasowych współwłaścicieli. Przyjmuje się, że dopłata lub spłata powinna odpowiadać realnej rynkowej wartości udziału we współwłasności, ponieważ w świetle konstytucyjnej zasady ochrony mienia, w tym własności, zniesienie współwłasności nie może prowadzić do uszczuplenia majątku dotychczasowego współwłaściciela. Wyjątek w tym zakresie stanowi art. 216 § 2 k.c., który pozwala sądowi obniżyć wysokość spłat przysługujących współwłaścicielom z gospodarstwa rolnego. Przepis ten ma charakter szczególny, nie tylko względem art. 212 k.c., lecz także w wymiarze konstytucyjnym, dlatego powinien być interpretowany ściśle. (…)

Sąd stosując art. 216 § 2 k.c. powinien mieć natomiast na względzie, że ingerencja w konstytucyjnie chronione prawo własności współwłaściciela uprawnionego do otrzymania spłat, może być uzasadniona wyłącznie ważnym interesem społeczno-gospodarczym, który wyraża się w ochronie, także na płaszczyźnie konstytucyjnej, gospodarstwa rodzinnego (art. 23 Konstytucji RP).

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2021 r., III CZ 6/21

W postępowaniu o zniesienie współwłasności nieruchomości rozstrzygane są kwestie nie tylko związane z podziałem nieruchomości i rozliczeniem finansowym w postaci dopłat czy spłat, ale także rozpoznawane są zgłoszone przez uczestników roszczenia dotyczące wydatków i nakładów na wspólną nieruchomość. (…)

W sytuacji, gdy Sąd drugiej instancji, aprobując co do zasady zniesienie współwłasności nieruchomości przez jej fizyczny podział, po uzupełnieniu postępowania dowodowego, dysponował kilkoma wariantami możliwego podziału, z których część była już przedmiotem oceny Sądu Rejonowego, wydanie orzeczenia kasatoryjnego było nieprawidłowe i stojące w sprzeczności z funkcjami sądu odwoławczego wyznaczonymi przepisami art. 378 § 1 k.p.c. i art. 382 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. W świetle modelu cywilnego postępowania odwoławczego nie ma przeszkód procesowych do kontynuowania przez Sąd Okręgowy postępowania dowodowego w celu wyboru najbardziej optymalnego wariantu podziału fizycznego przedmiotowej nieruchomości.

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2021 r., V CSKP 29/21

Nie jest dopuszczalne podjęcie  w  postępowaniu  o  zniesieniu współwłasności  postanowienia  częściowego  rozstrzygającego  o  podziale nieruchomości, bez wyrównania wartości udziałów spłatami lub dopłatami oraz bez rozstrzygnięcia istniejącego sporu o nakłady, jeżeli rozmiar tych nakładów mógłby rzutować na sposób podziału albo wysokość spłat lub dopłat. (…)

Ocena,  czy  zachodzi  możliwość podziału fizycznego nieruchomości nie powinna ograniczać się do ustalenia, czy w ogóle podział taki jest możliwy do zrealizowania. Konieczne jest każdorazowo dokonanie przez sąd oceny, czy nie zachodzą okoliczności przemawiające przeciwko takiemu sposobowi  zniesienia  współwłasności.  Może  wynikać  to  w  szczególności z charakteru  rzeczy  wspólnej,  jej  budowy  i  przeznaczenia,  zaś  ocena  w  tym zakresie powinna każdorazowo zostać dokonana przez sąd  meriti, który nie jest związany stanowiskiem biegłego (rzeczoznawcy), którego rolą nie jest dokonywanie oceny przesłanek z art. 211 k.c.

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2021 r., II CSKP 41/21 

Ewentualne  rozliczenia  pomiędzy współwłaścicielami w związku z poniesieniem przez każdego z nich ceny nabycia rzeczy  bądź  udziałów we  współwłasności  rzeczy  co  do  zasady  nie  podlegają rozpoznaniu  w  postępowaniu o  zniesienie  współwłasności  (art.  618  §  1  k.p.c.). Jeżeli jednak zostaną one rozpoznane w tym postępowaniu, nawet jeśli doszło w ten sposób do naruszenia przepisów k.p.c. normujących tryby postępowania, to nie zachodzi nieważność postępowania, a prawomocne orzeczenie Sądu Rejonowego, który  merytorycznie  rozpoznał  i  rozstrzygnął  te  roszczenia  w  ramach  zniesienia współwłasności  zyskuje  walor  prawomocności  formalnej  i  materialnej.

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2019 r., IV CSK 43/18

Sposób zniesienia współwłasności nieruchomości poprzez wydzielenie odrębnej własności lokali tylko wówczas świadczyć będzie o zastosowaniu właściwego sposobu podziału, jeśli pozwoli on na stworzenie warunków do normalnego, niezakłóconego korzystania w przyszłości przez współwłaścicieli z wydzielonych w ramach budynku lokali i do zapewnienia na przyszłość zgodnego współdziałania wszystkich współwłaścicieli do pozostawionych nadal we współwłasności wspólnych części w ramach całej nieruchomości będącej przedmiotem zniesienia współwłasności. (…)

(...) preferowany przez ustawodawcę podział fizyczny nieruchomości, w przypadku podziału przez wyodrębnienie własności lokali w budynku znajdującym się na tej nieruchomości, doznaje ograniczeń w sytuacji, gdy pomiędzy współwłaścicielami, w szczególności będącymi byłymi małżonkami, istnieje poważny konflikt. (…) w tym przypadku niepożądane byłoby pozostawienie zainteresowanych w bezpośrednim sąsiedztwie.

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2019 r., IV CSK 403/17

W razie orzekania o sposobie korzystania z rzeczy w celu zabezpieczenia wniosku o podział majątku wspólnego skutki postanowienia powinny być oceniane przez pryzmat materii art. 206 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.), ponieważ orzeczenie wprowadza odstępstwo od przyjętego w nim sposobu korzystania z rzeczy. Natomiast kwestią odrębną pozostaje „przypadanie pożytków” uregulowane w art. 207 k.c. i następujące według zasad przyjętych w tym unormowaniu. (…)

Postanowienie o zabezpieczeniu wniosku o podział majątku wspólnego, określające sposób korzystania z rzeczy na czas trwania postępowania sądowego, nie zmienia wynikającej z art. 207 k.c. zasady podziału pożytków i przychodów według wielkości udziałów. Udzielenie takiego zabezpieczenia nie pozbawia więc zainteresowanego możliwości zgłoszenia żądań z tego tytułu w sprawie o podział majątku wspólnego. (…)

(…) żądanie „rozliczenia pożytków” (…), czy też rozstrzygnięcie o tym rozliczeniu (…) nie jest obligatoryjnym przedmiotem spraw działowych, a jej rozpoznanie w postępowaniu o podział majątku wspólnego (o dział spadku, o zniesienie współwłasności) następuje jedynie w razie prawidłowego zgłoszenia żądania, odpowiadającego wymaganiom pozwu. Ten tzw. „proces w nieprocesie” wymaga zatem nie tylko skierowania żądania przeciwko określonej osobie, lecz także sprecyzowania przez żądającego wysokości kwoty dochodzonego roszczenia i podstawy faktycznej, z której wywodzony jest obowiązek zapłaty.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2017 r.

Zadośćuczynienie wymaganiom wynikającym z art. 93 ust. 3b ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami ( jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 2147 ze zm.) może nastąpić przez zobowiązanie współwłaścicieli do wykonania prac adaptacyjnych i nałożenia na nich stosownych zakazów lub nakazów w postanowieniu znoszącym współwłasność nieruchomości.

Uchwała Sądu Najwyższego (3) z dnia 21 grudnia 2017 r., III CZP 44/17

​​Kurator spadku nie jest uprawniony do udziału w postępowaniu o zniesienie współwłasności nieruchomości ze skutkiem dla nieznanych spadkobierców współwłaściciela.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2009 r., III CZP 103/09

Bank jako wierzyciel hipoteczny nie ma interesu prawnego we wzięciu udziału w sprawie o podział majątku wspólnego, jeżeli następuje przyznanie nieruchomości jednemu z małżonków, a umowę kredytu zawarli oboje małżonkowie jako dłużnicy solidarni oraz gdy dochodzi do podziału fizycznego takiej nieruchomości.